Oudste geschiedenis
In de Nijlanderbroek bij Eldersloo werd een concentratie van vuurstenen aangetroffen. Dit wijst erop dat er een kleine nederzetting is geweest, vóór 8500 v. Chr. Bij Klaassteen ligt een prehistorisch graf, dat onder andere een stenen bijl en twee vuurstenen klingen bevatte. In de nabije omgeving zijn fragmenten van een klokbeker gevonden (periode 2900-2100 v. Chr). Vanuit latere tijd dateert een kleine vlakbijl en een lanspunt, samen met een slijpsteen gevonden in een veenplas ten westen van het Amerdiepje.
Vermoed wordt wel dat Eldersloo net als bijvoorbeeld Ekehaar, Amen en Eleveld in de vroege Middeleeuwen is ontstaan.
Schriftelijke bronnen
De naam Eldersloo komt voor het eerst in de boeken voor in 1302. Onder de gezamenlijke markegenoten van Witten worden genoemd Bertoldus en Lambergis van Hellersloo (of Heilersloo). In 1382 wordt een Johanne van Ellerslo genoemd. In het jaar 1395 verkoopt Berneer van Ellerslo te Zuidlaren aan de voogden van de Akerk te Groningen enig hout o.a. gelegen te Ellerslo.
Vanaf 1600 vindt optekening plaats in belastingregisters. In 1612 treffen we onder Nijlande aan Hyndryck Ellerslo. In 1630 staat er wat uitvoeriger Hindrick Ellerslo, huis met 12 personen, meier van Hendrik Hidding. Tussen Hendrik Hidding en zijn broer Jan ontstond een geschil over het gebruik van de molen in Rolde, dat zij in gezamenlijke eigendom hadden. Het gerecht (de etstoel) deed in deze zaak in 1633 uitspraak.
Hindrick Hiddinge tot Ellerslo werd in 1637 tot ette gekozen en bleef dat tot 1658, met de voorgeschreven onderbrekingen.
In 1654 wordt Warner als meier op Ellerslo genoemd. In 1742 wordt Roelof van Eldersloo genoemd, in 1754 Frederik Adam en daarna vanaf 1764 Homan.
Homan
In 1764 komen we voor het eerst Homan tegen. Onder Ekehaar wordt vermeld: J(an) t(en) B(erge) Homan te Eldersloo is Ette en volle boer. In 1774 staat er kortweg Ette Homan te Eldersloo. Ten Berge Homan overlijdt Eldersloo 1778, waarna in de volgende jaren zijn weduwe als belastingplichtige wordt vermeld.
R.E. Hofsteenge schrijft in zijn genealogie van de Beijerinck’s dat de oudste zoon van Johannes Homan en Anna Hidding uit Wachtum ‘mishuwelijkte’. Daarom erfde hij niet het het stambezit te Vries maar werd verbannen naar de boerderij van zijn moeder te Eldersloo. Anna Hidding was een kleindochter van bovengenoemde Hendrik Hidding.
Jan ten Berge Homan was getrouwd met (1) 1736 Jantje Meiers en (2) 1752 Roelfien Jans uit Loon. Dochter Jantje Homan geb. 1753 trouwt in 1775 te Rolde met Jan Willems van Ekehaar. Zie Kroniek van Ekehaar. Zoon Jan geb. Eldersloo 1754 trouwt in 1781 Rolde met Zwaantje Derks. Kleindochter Jantje, geb. Eldersloo 1820, trouwt in 1855 met Willem Beijering van Schoonlo. Oudste zoon Jan (Baai) Beijering zal later de boerderij voortzetten.
In 1807 voeren Jan, geb. 1754 en Jannes Homan gezamenlijk het bedrijf en wordt Jan Homan als eigenaar vermeld
In 1811 bij de naamsaanneming geeft Jan Homan ‘municipale raad en landbouwer wonend te Eldersloo’ aan dat hij de naam van Homan behoudt en dat hij 4 zoons heeft Derk, Jan, Jan ten Berge en Roelof alsmede 2 dochters Roelofje en Lammina.
In 1832 is de weduwe Jan ten Berge Homan eigenaar.
Jantje Homan weduwe van Wilem Beijering van Schoonlo staat in 1882 als eigenaresse vermeld.
Schouw sluis
In 1776 worden de boeren van Nijlande en Eldersloo voor het gerecht gedaagd wegens de schouw van een sluis.’Bij schouwen in de Meijmaand 1776 is quaad bevonden een pompe of zijle in de Heereweg voor de huisen tot Nijlande gelegen’. Ette Homan tekent protest aan en wil buiten de zaak blijven, omdat ‘het water van eenige particuliere huisen door de zijl moeste lossen’ waar hij niets mee te maken heeft. De boeren van Nijlande nemen daar geen genoegen mee ‘dewijl de pompe in de Heereweg ligt, welke door de gemeene boer moet worden onderhouden, ontkennd dat zij aldaar een pompe met exclusie van de bezitters van Elderslo gelegt te hebben; dat de pompe tot nut van de gemeene weg zoude dienen’.
Latere bewoning
Stond er in 1832 nog één boerderij in Eldersloo, in 1882 treffen we naast de boerderij van Homan ook een huis en erf van Harm Duker cs aan.
Wegen
In 1913 werd het initiatief genomen tot de aanleg van een straatweg van Rolde naar Hijken. Tussen Rolde en Nijlande en tussen Eldersloo en Ekehaar werden hiervoor deels de voetpaden gevolgd. De van oudsher bestaande zandweg van Amen naar Rolde werd dus niet gebruikt.
Bronnen:
P. Brood c.s, De geschiedenis van Rolde
R.E. Hofsteenge, De Beijerinck’s van Schoonloo
W. Houtman, Verdwenen molens in Rolde, NDV 1992